Epidemiologia i główne czynniki ryzyka
Czerniak to rodzaj raka skóry, który rozpoczyna się w melanocytach, czyli komórkach wytwarzających pigment melaninę, który barwi m. in. skórę, włosy i oczy. Główne czynniki ryzyka czerniaka to:
- Ekspozycja na słońce i oparzenia słoneczne w przeszłości – Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV), pochodzące ze słońca lub solarium, zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka. Oparzenia słoneczne we wczesnym okresie życia są szczególnie powiązane z czerniakiem;
- Znamiona – Posiadanie licznych pieprzyków, zwłaszcza nietypowych, może zwiększać ryzyko zachorowania na czerniaka;
- Jasna skóra, piegi i jasne włosy– Osoby z mniejszą pigmentacją są bardziej narażone na czerniaka;
- Historia czerniaka w rodzinie – Około 10% wszystkich osób z czerniakiem ma historię choroby w rodzinie.
- Osobista historia czerniaka lub innych nowotworów skóry – Jeśli w przeszłości leczono czerniaka, istnieje ryzyko jego nawrotu. Również rak podstawnokomórkowy lub kolczystokomórkowy w wywiadzie może zwiększać ryzyko zachorowania na czerniaka;
- Osłabiony układ odpornościowy – Osoby z osłabionym układem odpornościowym mają zwiększone ryzyko zachorowania na czerniaka;
- Wiek i płeć – Ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta wraz z wiekiem, ale choroba ta może zaatakować w każdym wieku. W rzeczywistości czerniak jest jednym z najczęstszych nowotworów u młodych dorosłych, zwłaszcza młodych kobiet;
Opalanie się w solarium a występowanie czerniaka
Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, zarówno od słońca, jak i z łóżek do opalania (solariów), jest jednym z głównych czynników ryzyka czerniaka. Stosowanie solariów, szczególnie w młodym wieku, znacznie zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka. Badanie przeprowadzone przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) wykazało, że osoby, które zaczęły korzystać z solariów przed 35. rokiem życia, mają o 75% większe ryzyko rozwoju czerniaka. Opalanie się w solarium jest szkodliwe ze względu na intensywne emisje promieniowania ultrafioletowego. Promieniowanie UVB powoduje oparzenia słoneczne, a UVA penetruje głębiej w skórę, powodując szkody na poziomie komórkowym. Systematyczne narażanie skóry na promieniowanie UV, zarówno naturalne, jak i sztuczne, może prowadzić do uszkodzeń DNA i zwiększać ryzyko rozwoju czerniaka. Podobnie, regularne korzystanie z solariów zwiększa ryzyko czerniaka, niezależnie od wieku użytkownika (Boniol M., et al. 2012). Dodatkowo, tzw. opalanie pod prysznicem, które wiąże się z intensywnym ekspozycją na UV w krótkim czasie, jest szczególnie niebezpieczne. IARC sklasyfikowało łóżka do opalania jako kancerogenne dla ludzi (grupa 1), co jest najwyższą kategorią ryzyka.
Inne negatywne aspekty opalania się w solarium
Przede wszystkim solarium może powodować przedwczesne starzenie skóry. Promieniowanie UV niszczy kolagen i elastynę, które są kluczowe dla elastyczności i młodego wyglądu skóry. Co za tym idzie, prowadzi do zmarszczek, utraty jędrności skóry i plam starczych. Dodatkowo regularne wystawianie oczu na promieniowanie UV bez odpowiedniej ochrony może prowadzić do poważnych problemów, takich jak zaćma czy rogowacenie spojówki. Niektóre osoby mogą również doświadczyć reakcji alergicznych lub nadwrażliwości na promieniowanie UV, znanego jako fotodermatoza, czyli między innymi swędzenia, pieczenia, wystąpienia rumienia i innych nieprzyjemnych objawów na skórze.
Nie każda osoba chodząca na solarium zachoruje na czerniaka
Należy pamiętać, że choć czynniki te mogą zwiększać ryzyko, nie gwarantują one, że dana osoba zachoruje na czerniaka. Wiele osób z jednym lub kilkoma czynnikami ryzyka nigdy nie zachoruje na tę chorobę, podczas gdy u innych, u których się ona rozwinie, mogą nie występować żadne widoczne czynniki ryzyka.
Jeśli zależy Ci na zdrowiu skóry i chcesz uniknąć ryzyka rozwoju czerniaka, zalecam:
- Unikanie opalania się na solarium. Zamiast tego, jeśli chcesz/musisz uzyskać opaleniznę, rozważ stosowanie samoopalaczy, które nie wymagają narażania skóry na promieniowanie UV.
- Ograniczenie narażenia skóry na naturalne promieniowanie UV. Jeśli spędzasz czas na słońcu, stosuj wysoką ochronę przeciwsłoneczną (co najmniej SPF 30, najlepiej SPF 50), noś ochronę przeciwsłoneczną (np. kapelusz, okulary przeciwsłoneczne) i unikaj bezpośredniego nasłonecznienia w godzinach największego nasilenia promieniowania (zazwyczaj od 10:00 do 16:00).
- Regularne samobadanie skóry w celu wykrycia wczesnych zmian. Sprawdzaj swoją skórę pod kątem podejrzanych znamion, plam, guzków lub zmian w kształcie, kolorze lub rozmiarze istniejących znamion. Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące zmiany, wybierz się na badanie dermatoskopowe.
- Pamiętaj, że profilaktyka i odpowiednia ochrona przed promieniowaniem UV są kluczowe dla utrzymania zdrowej skóry i minimalizowania ryzyka rozwoju czerniaka.
Źródła:
– Glazer, A.M., Winkelmann, R.R., Farberg, A.S. and Rigel, D.S., 2016. Analysis of trends in US melanoma incidence and mortality. Journal of the American Academy of Dermatology, 74(2), pp.369-375.
– Gandini, S., Sera, F., Cattaruzza, M.S., Pasquini, P., Picconi, O., Boyle, P. and Melchi, C.F., 2005. Meta-analysis of risk factors for cutaneous melanoma: II. Sun exposure. European Journal of Cancer, 41(1), pp.45-60.
– Kanavy, H.E. and Gerstenblith, M.R., 2011. Ultraviolet radiation and melanoma. In Seminars in cutaneous medicine and surgery (Vol. 30, No. 4, pp. 222-228). NIH Public Access.
– Berwick, M. and Erdei, E., 2016. Family history of melanoma. In Melanoma (pp. 43-51). Springer, New York, NY.
– Purdue, M.P., Freeman, L.E.B., Anderson, W.F. and Tucker, M.A., 2008. Recent trends in incidence of cutaneous melanoma among US Caucasian young adults. Journal of Investigative Dermatology, 128(12), pp.2905-2908.
– Seminara, N.M., Abu, A.S., Marchetti, M.A. and Marghoob, A.A., 2017. Multiple primary melanomas: Implications for screening and follow-up programs for melanoma. In Melanoma (pp. 105-119). Springer, New York, NY.